Zastosowanie pól magnetycznych w medycynie (wyd. II)

Prof. Aleksander Sieroń jest specjalistą z zakresu chorób wewnętrznych, kardiologii i medycyny fizykalnej. Kieruje jedyną w kraju Katedrą i Oddziałem Klinicznym Chorób Wewnętrznych i Medycyny Fizykalnej. Jako pierwszy w Kraju i jeden z pierwszych w świecie stworzył podwaliny naukowe pod nowoczesne i właściwie udokumentowane zastosowanie zmiennych pól magnetycznych w medycynie.

Wspólnie z prof. F Jaroszykiem i prof. J Pahiszakiem jest twórcą urządzenia do magnetostymulacji Yiofor JPS, za które Autorzy Patentu uzyskali nominację do Polskiego Wynalazku Roku za rok 1999. Jest autorem ponad 200 opracowań naukowych, książek i monografii poświęconych w sporej części tematyce zastosowań pól magnetycznych w praktyce klinicznej. Z jego inicjatywy powstał także nowoczesny Ośrodek Diagnostyki i Terapii Laserowej Nowotworów, w którym wykorzystuje się jedną z najnowszych metod medycyny fizykalnej.

W wielu badaniach klinicznych potwierdzono hipotensyjne działanie zmiennego pola magnetycznego, co stanowi przesłankę do wykorzystania tej metody w leczeniu nadciśnienia tętniczego. W jednej z prac ekspozycji w zmiennym polu magnetycznym, aplikowanym na okolicę klatki piersiowej, poddano 78 chorych z nadciśnieniem tętniczym I i II stopnia. Po serii 15 zabiegów uzyskali oni w grupie eksponowanej obniżenie ciśnienia skurczowego średnio o około 26 mm Hg oraz rozkurczowego średnio o 13 mm Hg. Jednocześnie obserwowano ustępowanie bólów i zawrotów głowy u około 90% chorych, dolegliwości stenokardialnych u około 80% chorych oraz uczucia rozdrażnienia i męczliwości u 50-60% chorych.
Znamienną poprawę obserwowano u 42% chorych, poprawę u 37%, nieznaczną poprawę u 17,5%, natomiast brak efektu u 3,5% chorych. Jak się wydaje, korzystny efekt terapeutyczny związany był z normalizacją funkcji wegetatywnej układu naczyniowego w wyniku zmniejszenia tonusu naczyń i obniżenia oporów obwodowych, ocenianych na podstawie zapisów reograficznych oraz balistokardiograficznych.

W innym badaniu magnetoterapii poddano 174 chorych z nadciśnieniem tętniczym I i II stopnia. W terapii wykorzystano impulsowe pole magnetyczne aplikowane na okolicę przedsercową oraz przykręgosłupowe zwoje współczulne segmentów Th2-Th4. Wyraźny efekt hipotensyjny obserwowano u 72% eksponowanych w polu chorych wobec 37% w grupie chorych, u których stosowano efekt placebo. W przypadku nadciśnienia chwiejnego trwały efekt hipotensyjny pojawiał się po 10-12 zabiegach, natomiast u chorych z utrwalonym nadciśnieniem oraz nadciśnieniem nerkowopochodnym efekt ten występował później i był słabiej wyrażony. Znaczny efekt hipotensyjny z towarzyszącą normalizacją zaburzeń hemodynamicznych i mikrokrążenia u chorych z nadciśnieniem samoistnym II stopnia wykazano również w pracy kolejnego zespołu U pacjentów poddanych magnetoterapii uzyskano możliwość zmniejszenia dawki i liczby stosowanych uprzednio leków hipotensyjnych.

Z kolei potwierdzono obecność znamiennego efektu hipotensyjnego u chorych z nadciśnieniem tętniczym, poddanych uogólnionemu działaniu zmiennego pola magnetycznego z powodu innych schorzeń. W pierwszej z cytowanych prac szczególnie korzystne działanie pola magnetycznego obserwowano u 40 chorych z nadciśnieniem oraz napadowymi bólami typu migrenowego na podłożu zaburzeń krążenia mózgowego.

Wspomniano o ekspozycji w zmiennym polu magnetycznym, aplikowanym na okolicę nerek, 66 chorych z nadciśnieniem tętniczym I i II stopnia. Po 12 zabiegach, u chorych tych, niezależnie od efektu hipotensyjnego, obserwowano w surowicy znamienne obniżenie stężenia trójglicerydów i lipoproteidów niskiej gęstości oraz zwiększenie stężenia lipoproteidów o wysokiej gęstości w porównaniu z grupą kontrolną (38 chorych), w której nie stosowano pola magnetycznego. Zjawisko to, prowadzące do obniżenia wskaźnika aterogenności, związane było – wg autorów – z zahamowaniem pod wpływem pola syntezy trójglicerydów, m.in. w nerkach. Jak się wydaje, ten mechanizm działania pola magnetycznego może mieć ochronne znaczenie w stosunku do rozwoju zmian miażdżycowych u chorych z nadciśnieniem.

Choroba niedokrwienna serca: W literaturze znaleźć można także doniesienia wskazujące na korzystny efekt magnetoterapii w leczeniu przewlekłej niewydolności wieńcowej oraz jako składnika rehabilitacji pozawałowej. Między innymi w kilku pracach wykazano, że użycie w ramach rehabilitacji pozawałowej zmiennego pola magnetycznego powoduje znaczne zwiększenie tolerancji wysiłku, przejawiające się poprawą wyników testów wysiłkowych na ergometrze rowerowym. Opisany efekt uwarunkowany był obniżeniem skurczowego ciśnienia krwi i częstości akcji serca, co wiązało się ze zwiększeniem efektywności pracy serca przy utrzymanym niskim zapotrzebowaniu na tlen. W jednej z cytowanych prac doniesiono, iż u 100 chorych poddanych magnetoterapii obserwowano istotną poprawę stanu klinicznego pod postacią zmniejszenia częstości występowania epizodów stenokardii u 35,7% chorych, możliwości zmniejszenia liczby przyjmowanych tabletek nitrogliceryny u 53,3% oraz zmniejszenia częstości reakcji meteopatologicznych u 79,1% chorych, wobec odpowiednio 23,6%, 25% i 55,5% chorych w grupie kontrolnej, w której nie stosowano pola magnetycznego.

Z kolei w innym badaniu uzyskano pozytywny efekt terapeutyczny, stosując zmienne pole magnetyczne u 126 chorych z przewlekłą niewydolnością wieńcową. Po cyklu zabiegów, składającym się z 12-16 aplikacji pola na okolicę piersiowego odcinka układu wegetatywnego kręgosłupa (segmenty Th1-Th5), osiągnięto ustąpienie lub zmniejszenie częstości występowania epizodów stenokardii u 66% chorych, a także zwiększenie tolerancji wysiłku (poprawa wyników testu wysiłkowego na ergometrze rowerowym) u 50% chorych, wobec odpowiednio 37% i 9,5% chorych w grupie kontrolnej, w której wykorzystywano efekt placebo. Znaczną poprawę kliniczną w postaci zmniejszenia częstotliwości występowania epizodów stenokardii oraz zwiększenia tolerancji wysiłku fizycznego u 46 chorych z przewlekłą niewydolnością wieńcową uzyskał również inny zespół badaczy.

W wyniku aplikacji pola na okolicę przedsercową poprawę obserwowano u 68,6%, natomiast przy aplikacji na okolicę górnych piersiowych zwojów przykręgosłupowych układu wegetatywnego aż u 85,7% chorych. U osób tych wykazano również znamienne podwyższenie stężenia kortyzolu i obniżenie stężenia aldosteronu w surowicy, co wydaje się potwierdzać tezę, że lecznicze działanie pola w tym przypadku wywierane jest również za pośrednictwem układu podwzgórze-przysadka mózgowa-kora nadnerczy. Korzystny wpływ terapii przy użyciu zmiennego pola magnetycznego obserwowano także u chorych w starszym wieku z chorobą niedokrwienną serca oraz osteochondrozą szyjnego i piersiowego odcinka kręgosłupa.