Stabilność sport oraz wydajność ruchowa

W ostatnim czasie sport przestał być kojarzony jedynie z triumfami na arenach międzynarodowych i stał się też miłym i popularnym sposobem spędzania wolnego czasu przez osoby niezwiązane z nim zawodowo. O ile w pierwszym przypadku mamy do czynienia z całym sztabem ludzi odpowiedzialnych za osiągnięcia zawodnika, za jego przygotowanie, monitorowanie postępów, a także zapobieganie okresom zastojów i występowaniu urazów, o tyle w drugim podejmowana przez nas aktywność fizyczna jest w dużej mierze obarczona ryzykiem urazów i często wiąże się brakiem doświadczenia z naszej strony w kwestii doboru obciążenia treningowego, techniki ruchu itp.

Podstawą do osiągnięcia korzystnych wyników jest kierowanie się zasadą, że każdy prawidłowy wzorzec ruchowy składa się z wielu elementów, a każdy z nich powinien być prawidłowo wykonany. Sportowiec może kształtować swoje nawyki ruchowe przez długi okres, a mimo to dość często zdarza się, że nie są one idealne i zaburzają mechanikę ciała - uzyskanie zadowalających osiągnięć może stać się w takiej sytuacji bardzo trudne albo wręcz niemożliwe. Czy możemy się zatem dziwić, że osoby traktujące sport jako rekreację muszą liczyć się z tymi samymi zagrożeniami, tym bardziej, że brakuje im przecież interdyscyplinarnego zespołu, który dbałby o ich zdrowie? Podążając tym tokiem myślenia, można wysnuć przypuszczenie, że sportowcy- amatorzy są dużo bardziej narażeni na urazy i przeciążenia niż zawodowcy. Zarówno jedni, jak i drudzy powinni nieustanie obserwować swoją technikę i mechanikę ciała, będące nie tyle kluczem do osiągnięcia sukcesu, ile stanowiące zabezpieczenie przed sparafrazowaniem popularnego powiedzenia „sport to zdrowie” przez dodanie do niego przymiotnika „utracone”. Tajemnica tkwi bowiem w wyodrębnieniu z całego wzorca ruchowego jego poszczególnych elementów i jeśli zajdzie taka potrzeba, poprawieniu jakości ich wykonania.

Podręcznik autorstwa Joanne Elphinston jest pod tym względem świetnym przewodnikiem. Potrzebne do zrozumienia mechanizmu ruchu podstawy teoretyczne zostały w nim uwzględnione w przejrzysty i praktyczny sposób. Autorka zwraca szczególną uwagę na mechanikę ruchu, która jest niezwykle ważna, gdyż jej zaburzenia uniemożliwiają poprawne wykonanie schematu ruchowego oraz mogą być przyczyną urazów. Niewątpliwie dużym atutem książki jest bogaty dobór ćwiczeń, przedstawionych w doskonały sposób pod względem metodycznym. Ćwiczenia zostały uporządkowane ze względu na strefę ciała, na którą działają (górna, środkowa i dolna), ale także pod kątem stopnia trudności. Lektura niniejszej pozycji dobitnie pokazuje, że jej Autorka jest wieloletnim praktykiem, a wiedza i doświadczenie, którymi dzieli się z czytelnikiem, wynikają z jej własnych obserwacji i przemyśleń.

Wielu z nas dopiero po kilku latach pracy ze sportowcami wypracowuje własne programy czy też ćwiczenia, które okazują się pomocne. Zaproponowane przez Joanne Elphinston ćwiczenia nie są panaceum na wszystkie problemy, z którymi borykają się zawodnicy, ale mogą okazać się swoistą „drogą na skróty”, a czytelnik zwróci dzięki nim uwagę na najczęściej popełniane błędy i mechanizmy powodujące u sportowca zastój lub uraz. „Ludzie są niezwykle przywiązani do swoich nawyków ruchowych, ponieważ sami je wytworzyli” (R. Alon. 1996). To zdanie najlepiej obrazuje najpowszechniejszą przyczynę naszych problemów związanych z uprawianiem sportu.

Do kogo adresowana jest niniejsza książka? Grupa odbiorców zdaje się nie być ściśle określona. Zarówno trenerzy, fizjoterapeuci, jak i inni specjaliści zajmujący się sportem zawodowo z pewnością odkryją w niej wiele interesujących treści, choć niewykluczone, że znajdą w niej również potwierdzenie czegoś, o czym doskonale wiedzą jako praktycy z wieloletnim stażem. Z kolei ich młodsi koledzy, aspirujący do pracy ze sportowcami, będą mogli wykorzystać opisane tu podstawy i bogaty zbiór ćwiczeń, a być może odkryją nawet inspirację do dalszych badań nad ruchem. Z całą pewnością w tym pierwszym, szalenie emocjonującym okresie swojej wielkiej przygody ze sportem znajdą odpowiedzi na nurtujące ich pytania. Niniejsza pozycja nie jest jednak przeznaczona wyłącznie dla tak wąskiego grona odbiorców. Mamy nadzieję, że spotka się z zainteresowaniem wszystkich osób, dla których sport jest czymś więcej niż tylko pracą - tych, dla których jest atrakcją i miłym sposobem spędzania wolnego czasu, przygodą, z którą ciężko się rozstać, sposobem na przezwyciężanie swoich słabości, ale przede wszystkim źródłem Zdrowia. Aby wszystkie wyżej wymienione aspekty i cele stały się prawdziwe, program treningowy albo jakakolwiek aktywność sportowa powinny jednak zostać przeprowadzone w sposób przemyślany i dostosowany do indywidualnych możliwości zawodnika. Ten element stanowi chyba najważniejsze przesłanie książki. „Stopniuj trudność, wykonując zadanie ruchowe, skup się, ale spraw, aby wyglądało ono na łatwe do wykonania".

Ostatni element, o którym warto wspomnieć, a który niewątpliwie decyduje o wartości tej pozycji, to wyodrębnienie przez Autorkę szeregu prostych testów funkcjonalnych wraz z ich interpretacją. Powinny stanowić one element wyjściowy i stać się punktem odniesienia zarówno w momencie, gdy podejmujemy aktywność ruchową, jak i podczas okresowego sprawdzania naszych możliwości motorycznych. Wszak zawsze, jak głosi stara prawda, „łatwiej zapobiegać, niż leczyć" i dlatego nie warto pokładać nadmiernej ufności w „szczęściu nowicjusza", ponieważ niekoniecznie towarzyszy nam ono w karierze sportowej przez długi czas. Z uwagi na mnogość i różnorodność ćwiczeń przedstawionych w tej publikacji Autorka w ostatnich rozdziałach zaproponowała przykładowe programy wykorzystywane w poszczególnych dyscyplinach sportowych, a także schematy, które zastosowała w odniesieniu do danych jednostek chorobowych. Są one próbą ujednolicenia postępowania usprawniającego, aczkolwiek nie należy odnosić się do nich jak do sztywnych reguł - są one raczej rodzajem sugestii bądź wskazówką mogącą ułatwić ustalenie własnych koncepcji dotyczących zapobiegania urazom sportowym.

Mamy nadzieję, że książka "Stabilność, sport oraz wydajność ruchowa" spełni Państwa oczekiwania i przyczyni się do poprawy osiąganych wyników sportowych, a w przypadku występujących zaburzeń ruchowych i powstałych urazów w szybki i rzetelny sposób pozwoli na wyeliminowanie ich przyczyn i powrót do pełnej sprawności funkcjonalnej.

Adam Maksymilian Pogorzała