Psychoterapia par. Teoria i praktyka w Instytucie Badań nad Małżeństwem Kliniki Tavistock

Dla wielu psychoterapeutów – dwie perspektywy, wewnątrzpsychiczna i interpersonalna, to odrębne i nieprzenikające się światy. Tymczasem Psychoterapia par – zbiór prac napisanych przez terapeutów ze słynnego angielskiego ośrodka Tavistock Institute of Marital Studies, a zredagowanych przez Stanleya Ruszczynskiego – to głos na rzecz dialogu między paradygmatem psychoanalitycznym i systemowym. Prace terapeutów z Tavistock Institute ukazują, że zaciekawienie perspektywą interpersonalną nie zagraża tożsamości psychoanalityka, podobnie jak wnikanie w zjawiska wewnątrzpsychiczne – chociażby takie jak „pomieszczanie” – może pogłębić wrażliwość terapeuty systemowego i pomóc mu zrozumieć konflikt małżeński.

Osią dylematów w pracy terapeutycznej z parą jest konflikt między wolnością i miłością, między autonomią i intymnością. Autorzy książki zredagowanej przez Stanleya Ruszczynskiego prowadzą Czytelnika do istotnej refleksji: ów dylemat ma charakter zarówno wewnątrzpsychiczny, jak i interpersonalny, rozgrywa się w podmiocie, a zarazem w diadzie. Wyzwaniem dla psychoterapeuty jest godzenia tych dwóch aspektów dynamicznego procesu. Terapeuci z Tavistock w swych tekstach dostarczają wielu ważnych i użytecznych wskazówek, jak się z tym wyzwaniem uporać.

prof. dr hab. Bogdan de Barbaro

kierownik Zakładu Terapii Rodzin, Katedra Psychiatrii, Collegium Medicum Uniwersytet Jagielloński

Spis treści

Część pierwsza
Kontekst instytucjonalny
1 Teoria i praktyka w Instytucie Badań nad Małżeństwem Kliniki Tavistock

Część druga
Nieświadoma umowa w relacji pary
2 Nieświadoma komunikacja między mężem i żoną
3 Mężowie i żony – zagadka wyboru partnera
4 Interakcja, obrony i transformacja w związku
5 Małżeństwo jako związek zapewniający psychologiczne pomieszczanie

Część trzecia
Para a jednostka
6 Indywiduacja w małżeństwie
7 Jednostka i para
8 Niedostępny „Inny” – o ambiwalencj i konflikcie edypalnym w pracy z parami
9 Zdrada przysięgi

Część czwarta
Terapeutyczne podejście do relacji pary
10 Interwencja terapeutyczna a instytucja małżeństwa
11 Myślenie o parze i praca z parą

Słowo wstępne

David E. Scharff

[…]

W tym zbiorze artykułów omawiamy trzy tematy istotne dla terapeutów psychodynamicznych, którzy podejmują pracę z małżeństwami i parami:

Przedstawiamy historię rozwoju idei w kręgu współpracowników TIMS – autorów analitycznego podejścia w pracy z parami i małżeństwem – który następował od założenia w 1948 roku przez Enid Balint i jej współpracowników Wydziału do spraw Rodziny. W pierwszych rozdziałach książki przedstawiamy zarys historii Instytutu i prezentujemy podstawowe pojęcia, dzięki czemu Czytelnik może zarówno wczuć się w przemiany historyczne, jak i docenić kliniczne zastosowania koncepcji wypracowanych w Instytucie.

Jako zbiór pokrywających się częściowo idei stworzony przez wielu autorów, książka wskazuje wiele dróg prowadzących do zrozumienia współczesnych koncepcji pracy klinicznej z parą. Czytelnik dzięki niej poznaje pojęcia identyfikacji projekcyjnej i introjekcyjnej, sposoby odnajdywania utraconych części samego siebie w osobie partnera, rozwojowy kontekst małżeństwa oraz koncepcji relacji pomieszczającego i pomieszczanego, którą inaczej rozumiał W. R. Bion, a inaczej C. G. Jung. Wszystkie te zagadnienia poznajemy dzięki unikalnej perspektywie przyjętej przez wnikliwych współautorów niniejszego tomu.

Zbiór stanowi nowy, twórczy sposób integracji myśli dotyczących pracy z parami, wywodzących się z kręgu następców Junga, oraz uzupełnienie wcześniejszych koncepcji stworzonych przez Klein, Winnicotta i Freuda. Na skutek uwzględnienia perspektywy jungowskiej publikacja jako próba integracji różnych dokonań myśli psychoanalitycznej jest krokiem naprzód, którego nigdy wcześniej nie udało się poczynić.

Obszar tematyczny niniejszego zbioru jest imponujący. Obejmuje zarówno nieświadome mechanizmy podtrzymujące związek pary, napięcia między rozwojem indywidualnym a rozwojem małżeństwa, jak i podejście terapeutyczne w pracy z parami. Dzięki analizie napięcia między rozwojem małżeństwa a rozwojem indywidualnym zyskujemy niezwykle istotne nowe spojrzenie, swego rodzaju konieczną korektę oryginalnych, wewnętrznie sprzecznych założeń Freuda. Poszczególne koncepcje zaprezentowane w książce umożliwiają wyraźne dostrzeżenie, iż dobrostan dwu jednostek ani nie stanowi prostej antytezy dobrostanu ich związku, ani też nie jest z nim tożsamy, a raczej, iż rozwój indywidualny i związek dwojga ludzi pozostają ze sobą w relacji dynamicznego napięcia. Otrzymujemy zatem wymowny obraz tego, co Warren Colman, współautor tomu, nazywa „rozwojem ujmowanym w kategoriach twórczego napięcia pomiędzy przeciwstawnymi wartościami […], procesem zachodzącym nieustannie, wybiegającym w przyszłość, ale również sięgającym wstecz intencją naprawienia przeszłości”. Z kolei w rozdziałach, które traktują problematykę małżeńską nie tylko w kategoriach napięcia między rozwojem indywidualnym a rozwojem pary i ukazują, w jaki sposób małżeństwo sprzyja indywiduacji albo ją utrudnia oraz w tych, w których omówiono rolę ambiwalencji w ponownym przepracowaniu kompleksu Edypa w związku pary a także koncepcję zdrady, zaufania i załamania funkcji małżeństwa – zilustrowaną przykładami literackimi – Czytelnik zapoznaje się z wizją obszarów, które wymagają twórczego opracowania w przyszłości.