Ciąża Kulisy wewnętrznego świata

Spis treści

Wprowadzenie
1 Fantazje o poczęciu
2 Puszka Pandory
3 Paradygmat łożyskowy
4 Miejsce ojcostwa
5 Model różnorodnych orientacji
6 Zmieniające się relacje
7 Poczęte rzeczywistości. Osiągnięcia technologiczne. Utrata
8 Narodziny
9 Różne podejścia do rodzicielstwa
– Facylitatorzy, Regulatorzy i Odwzajemniający
10 Podróż do wnętrza – psychoterapia
przedporodowa i okołoporodowa
11 Terapia we wczesnym okresie rodzicielstwa
Epilog
Dodatek. Obszary szczególnego ryzyka związane
z ciążą i macierzyństwem
Bibliografia

_____________________________________________________________________________________________________________

Joan Raphael-Leff – praktykująca psychoanalityczka, wykłada psychoanalizę w Ośrodku Studiów Psychoanalitycznych na Uniwersytecie w Essex. Pełni funkcję przewodniczącej Komisji ds. Kobiet i Psychoanalizy (COWAP) przy Międzynarodowym Towarzystwie Psychoanalitycznym (IPA).

W ciągu 25 lat pracy wydała około 50 publikacji poświęconych intrapsychicznym i interpersonalnym aspektom prokreacji, w tym podręcznik Psychological Processes of Childbearing (Chapman i Hall, 1991; wznawiany w latach 1993, 1994, 1996). Wspólnie z Rosine Josef Perelberg zredagowała książkę Female Experience – three generations of British Women Psycho-analysts on Work with Women (Routledge, 1997); na zlecenie ośrodka metodycznego Royal College of Midwives Trust zebrała i przygotowała materiały do nauki dla położnych zatytułowane Transition to Motherhood (1999). Jest redaktorką książek Spilt Milk — perinatal loss & breakdown, wydanej przez Brytyjski Instytut Psychoanalizy (2000) (wyd. polskie: Rozlane mleko. Załamanie psychiczne i doświadczenie utraty w ciąży i po porodzie. Ujęcie psychoanalityczne. 2013. Wydawnictwo Imago), oraz Ethics of Psychoanalysis opracowanej dla Ośrodka Studiów Psychoanalitycznych Uniwersytetu w Essex (2000).

Joan Raphael-Leff uczestniczy w wielu programach szkolenia specjalistów jako trenerka i wygłasza wykłady na całym świecie. Piastuje liczne funkcje, między innymi zasiada w Komitecie Wykonawczym Międzynarodowego Towarzystwa Zapobiegania Zaburzeniom Połogowym im. Marcé oraz Forum na rzecz Macierzyństwa i Noworodka przy Królewskim Towarzystwie Medycznym (RSM). Jest członkinią założycielką brytyjskiego oddziału Stowarzyszenia Zdrowia Psychicznego Niemowląt, zastępczynią redaktora naczelnego pisma British Journal of Psychotherapy, redaktorką anglojęzycznej wersji strony internetowej International Psychoanalysis. Doradza jako konsultantka Ośrodkowi Anny Freud w oddziale dla dzieci poniżej piątego roku życia, Instytutowi Studiów nad Małżeństwem Tavistock i Ośrodkowi Rodzic–Niemowlę. Autorka uczestniczy też w różnorodnych projektach związanych z tematyką okołoporodową poza Wielką Brytanią.

_____________________________________________________________________________________________________________

Wprowadzenie

Dawno, dawno temu w oku wewnętrznym pojawił się błysk...

Będzie to opowieść o ciąży. Inaczej niż większość historii, ta zaczyna się od samego początku, a nawet wcześniej – od mentalnej idei poczęcia i jego przeznaczenia, która pojawia się w wewnętrznej rzeczywistości jednostki, a następnie urzeczywistnia się w świecie zewnętrznym. Moje spojrzenie różni się od większości perspektyw psychoanalitycznych, dla których punktem wyjścia jest rozwijające się psychologiczne ja niemowlęcia. Ja koncentruję się przede wszystkim na doświadczeniu rodzica – matki lub ojca jako osoby, a nie obiektu dziecięcej fantazji czy pragnień. W literaturze niewiele przyznaje się matce podmiotowości, często jej postać opisywana jest wyłącznie przez pryzmat potrzeb dziecka. Jeżeli jednak – jak uważam – materia naszych najwcześniejszych dni utkana jest z przeplatających się nici dwojga podmiotów: opiekuna i niemowlęcia, świadomego i nieświadomego, to nie możemy sobie pozwolić na pominięcie jednego z elementów równania. Dlatego też w niniejszej książce na ogół odwracam zwyczajowy układ figury i tła. Narracja na temat ciąży i wczesnego dzieciństwa potomka z osobistego punktu widzenia matek i ojców zastąpi hipotetyczny głos dziecka czy też opiekującego się nimi terapeuty. Niemniej jednak nasza historia nie ma charakteru liniowego – przecież my, rodzice, sami także jesteśmy synami i córkami. Czasami zmieniam więc optykę i przyglądam się wielopoziomowym konstrukcjom przypominającym fraktale. Przechodzę od wewnętrznego świata jednostki do współczesnej interakcji interpersonalnej z partnerem i (lub) dzieckiem, spoglądam też oczami jednostki jako dziecka własnych rodziców, wychodzę ponad to, do sfery relacji pacjent–terapeuta, i analizuję związki teorii psychoanalitycznej z wychowaniem dziecka.

W dzisiejszych czasach badanie procesów emocjonalnych związanych z posiadaniem dziecka to zadanie niepozbawione ironii, ponieważ sfera ta zmienia się bardziej gwałtownie niż nasze nieświadome możliwości są w stanie nadążać. To znamienne, że tak wiele wagi przywiązuje się do biologicznych aspektów prokreacji, a tak mało do bogatych pokładów wyobraźni, lęku i rozwoju osobistego, jakie towarzyszą ciąży. W niniejszej książce przywracam zachwianą równowagę, skupiając się na historii, która płynie „z wewnątrz”.

Nie wszystkie opowieści dobrze się kończą. Nieuchronnie wkroczymy na obszary, w których zmowa milczenia podtrzymuje bajki o błogostanie ciąży, bezbolesnym porodzie, idealnych niemowlętach i rodzicach obdarzających je bezwarunkową miłością. Także w tym względzie oddaję ludziom głos i pozwalam im mówić. […]

Spośród wszystkich ludzkich doświadczeń rodzicielstwo najsilniej uwydatnia podstawowe różnice między płciami, wspólny całej ludzkości biologiczny mianownik, a także różnorodność międzykulturową. Doskonale zdaję sobie sprawę z ograniczeń, jakie niesie ze sobą podejście etnocentryczne. Niniejsza książka powstawała podczas podróży po pięciu kontynentach pomiędzy wykładami i warsztatami dla matek, ojców i specjalistów opieki zdrowotnej. Nie mogła zatem nie ulec wpływom moich doświadczeń z różnorodnymi, tradycyjnymi i zmieniającymi się praktykami społecznymi związanymi z ciążą i porodem.

Praktyki rodzicielskie odsłaniają fundamentalne wartości i przekonania danego społeczeństwa, a także postawy względem ciała, niemowląt, kobiet i roli ojca. Każda społeczność ma własny system wartości, który znajduje odzwierciedlenie w specyficznym rozdziale zasobów i rozległym wachlarzu dostępnych możliwości porodu. A ten rozciąga się od naturalnych porodów domowych, poprzez porody w wodzie, przyciemnionym pomieszczeniu albo przy akompaniamencie gwizdów delfina, po finansowane przez państwo projekty, w ramach których ciężarna matka, ojciec i rodzeństwo spędzają trzydniowe „wczasy z brzuszkiem” w pięciogwiazdkowym hotelu, czy wreszcie zmodernizowane, scentralizowane, sterylne porody w oddzielnych salkach, gdzie kobiety rodzą w ciszy i samotności, nie mając u boku nikogo z rodziny ani nawet swojej położnej. […]

Ludzie są różni. Ilu rodziców tyle stylów rodzicielskich, ja zaś starałam się wyrazić tę różnorodność, jednocześnie szukając w niej podobieństw. Stawiałam pytania związane z doświadczeniami psychospołecznymi i procesami emocjonalnymi, jakie towarzyszą rodzicielstwu:

Jakie znaczenie ma rodzicielstwo dla wewnętrznych procesów kobiety lub mężczyzny?

W jaki sposób nieświadome siły wpływają na proces stawania się rodzicami?

Jakie to uczucie: mieć inną osobę we własnym wnętrzu? Jakie emocje przeżywa partner oczekujący na rozwiązanie ciąży? Co wiemy na temat możliwości płodu i kogo (co) wydaje się on reprezentować dla każdego z rodziców? Jakie emocje i marzenia wiążą się z ciążą, a jakie fantazje i lęki dotyczą narodzin? Jak stajemy się tym, czym jesteśmy, w odniesieniu do naszych dzieci i małego dziecka w sobie? Czy oczekiwania dotyczące wyobrażonego dziecka dostosowują się do realnego, które przychodzi na świat? Jaki wpływ wywierają na nas potrzeby bezbronnego noworodka? Co dzieje się z intymną relacją partnerów, kiedy zostają rodzicami? W jaki sposób wyobrażenia z okresu ciąży wpływają na klimat wzajemnych interakcji po porodzie? […]